Hoyerswerda

Podług legendy w 1003 roku Henryk II nadał czeskiemu łowczemu Horowanowi późniejsze władztwo Hoyerswerda jako lenno. Jednak pierwsza pisemna wzmianka o Hoyerswerdzie pochodzi dopiero z 1268 roku. Wtedy istniał tu zamek nawodny należący do hrabiego Hoyer von Vredeberg, pełniący rolę pogranicznej fortecy przeciwko Marchii Brandenburskiej. W kolejnych wiekach często dochodziło do zmian właścicieli miasta. Choć prawa miejskie Hoyerswerda otrzymała już w 1423 roku, to jednak położona na uboczu dużych szlaków komunikacyjnych, rozwijała się słabo.

Zamek w Hoyerswerdzie

W 1448 roku miasto po raz pierwszy przeszło w posiadanie saskie, jednak jedynie na 20 lat. W 1544 roku należąca do szlacheckiego rodu von Schönburg Hoyerswerda przypadła Marchii Górnołużyckiej. W 1592 roku nowy właściciel miasta, Seyfried von Promnitz (patrz Żary/Sorau), nakazał odbudowę spalonego zamku. Nowa bryła to trzykondygnacyjna rezydencja w stylu renesansowym.

Pod panowaniem saskim

Od 1635 do 1815 roku posiadłość Hoyerswerda należała do Saksonii. Po wojnie trzydziestoletniej, w 1651 roku majątek i zamek nabył elektor saski Jan Jerzy I (Johann Georg I). Majątek podlegał dziedziczeniu w obrębie rodu panującego, aż w 1694 roku przyszła kolej na Fryderyka Augusta I, czyli późniejszego Augusta Mocnego. Jednak aby spłacić długi, które przyszły monarcha zaciągnął w związku z ubieganiem się o polską koronę, już w 1700 roku August Mocny sprzedał Hoyerswerdę swojemu kanclerzowi, Dietrichowi von Beichlingen. Kiedy ten niedługo potem w 1703 roku popadł w niełaskę władcy, przywrócono dawne stosunki własnościowe – jak się jednak okazało, znów na krótko.

Na kolejną zmianę właściciela nie trzeba było długo czekać. Już w 1705 roku August Mocny sprzedał bowiem Hoyerswerdę Urszuli Katarzynie Cieszyńskiej Lubomirskiej, dla której, po awansie hrabiny Cosel na nową metresę, na dworze nie było już miejsca. Odsunięcie księżnej Lubomirskiej od królewskiego łoża bynajmniej nie oznaczało zerwania wszelkich kontaktów. Jeszcze w tym samym roku król odwiedził księżnę cieszyńską oraz ich wspólnego syna Jana Jerzego Chevalier de Saxe (Johann Georg Chevalier de Saxe), który przyszedł na świat 21 sierpnia 1704 roku. W 1727 roku księżna zarządziła przebudowę zamku i nadanie mu cech barokowych oraz powiększenie ogrodu. Niedługo potem doprowadzono wodę. W 1737 roku, po 32 latach władania Hoyerswerdą i na 6 lat przed śmiercią, Lubomirska odsprzedała dobra królowi Augustowi III. Panowanie Lubomirskiej przyniosło miastu i okolicy gospodarczy i kulturalny rozkwit. W tym czasie administratorem zamku był Theophilus Lessing, kuzyn znaczącego dramaturga doby oświecenia Gottholda Ephraima Lessinga, który również zatrzymywał się w Hoyerswerdzie.

Hoyerswerda, godło Seyfrieda von Promnitz i obu jego małżonek umieszczone nad wejściem do ratusza

W 1739 roku w zamku odbyło się spotkanie powracającego z Polski Augusta III j jego małżonki Marii Józefy. Także w 1740 roku para królewska nocowała w zamku. Od 1781 roku zamek pełnił funkcję obiektu użyteczności publicznej, miały w nim siedzibę liczne urzędy, a w późniejszym czasie znajdowało się tutaj nawet więzienie.

Okres wojny siedmioletniej

W toku wojny siedmioletniej, w 1759 roku, pod Hoyerswerdą doszło do starcia pomiędzy wojskami pruskimi i austriackimi, które zostało rozstrzygnięte na korzyść Prus. Tablica pamiątkowa nieopodal domu Lessinga przypomina o tym wydarzeniu. Dowódca wojsk pruskich, Książę Henryk Pruski (Prinz Heinrich von Preußen), młodszy brat Fryderyka Wielkiego, po wojnie oddał się karierze dyplomaty i w tej funkcji miał swój udział w przygotowaniach do pierwszego rozbioru Polski. Wielokrotnie próbował również sam objąć panowanie, jego kandydatura była dwukrotnie poddawana pod dyskusję w kontekście obsadzenia polskiego tronu.

Kościół św. Jana (Johanneskirche) – ewang. kościół miejski z 1346 roku z barokową kopułą wieży

Jan Henryk Dąbrowski

W latach pięćdziesiątych XVIII w. w Hoyerswerdzie dorastał syn elektorsko-saskiego pułkownika Jana Michała Dąbrowskiego, Jan Henryk, późniejszy polski bohater narodowy uwieczniony w Mazurku Dąbrowskiego. W randze generała i pod wodzą Tadeusza Kościuszki brał udział w walkach powstańczych w czasie zaborów. Wraz z armią Księstwa Warszawskiego uczestniczył w Kampanii Rosyjskiej 1812 roku oraz w 1813 roku w kampaniach na terytorium Niemiec. Najpierw pełnił funkcję dowódcy polskiej dywizji, a po śmierci Poniatowskiego objął naczelne dowództwo całej polskiej armii.

Historia poczty w Hoyerswerdzie

Kiedy od 1706 roku pomiędzy Dreznem a Warszawą kursowała poczta wiodąca przez Wschowę, Leszno i Kalisz, w 1708 roku w gospodzie „Pod złotą gwiazdą“ urządzono pierwszą stację pocztową. Znajdowała się ona przy Rynku tuż obok Ratusza, natomiast punkt wymiany koni urządzono przy ulicy Alte Berliner Straße.

W 1730 roku na Rynku ustawiono słup dystansowy, a już dwa lata później zostały udokumentowane kursy pocztowe z Drezna do Warszawy przez Hoyerswerdę, Trzebiel, Brody, Kargową oraz Poznań.