Fragment polsko-niemieckiej mapy turystycznej z 1751 r. (wg Homanna)
Opisywany poniżej etap wiedzie z Kalisza do dawnej rezydencji biskupów – Uniejowa, który jednak w dobie baroku nie leżał na preferowanej trasie. Wtedy trakt pocztowy przebiegał przez miejscowość nazwaną przez Zürnera Klokiow, której nie udało się nam przypisać odpowiednika na aktualnych mapach, do Opatówka (Opatowo). Stąd dalej przez Gać Gac Kaliską (Gesch?), również nieznane Uskurno, Goszczanów (Gosternow?) oraz Strachocice (Strachetzke?) do Warty. Historyczny szlak przecinał rzekę w północnej części, tzn. W okolicach dzisiejszej zapory na jeziorze Jeziorsko, gdzie mieściły się Młyny Strachockie (Strachetzke Melin), prawdopodobne miejsce przeprawy przez rzekę, które w 1986 roku musiały ustąpić miejsca budowie zbiornika retencyjnego. Zresztą wiele ze znaków zapytania stojących za nazwami miejscowości może wskazywać na stosunkowo niewielkie przysiółki, które w krajobrazie charakteryzującym się “głęboką wodą, trzęsawiskiem i bagnami” służyły za drogowskazy, jednak do dzisiaj nie przetrwały.
Rzeka Swędrnia, na wschód od Kalisza
Za start tego etapu obieramy kaliski rynek i jadąc w kierunku południowym, względnie południowo-wschodnim opuszczamy miasto. Na pierwszym odcinku możemy trzymać się lokalnego szlaku rowerowego do Opatówka, który najpierw zaprowadzi nas do grodu Piastów na Zawodziu (patrz Kalisz) (à Kalisch). Jedziemy wzdłuż brzegu Prosny, przy najbliższej nadarzającej się okazji przejeżdżamy przez most na drugą stronę rzeki, a następnie wzdłuż północnego brzegu zalewu Szałe pedałujemy do Opatówka.
Opatówek
Opatówek to 3800-tysięczna gmina położona na żyznym, bogatym w wodę terenie. Wcześniej miejscowość posiadała prawa miejskie. Od 1807 rok zarządcą miasta i regionu był Józef Zajączek, który od 1815 roku pełnił funkcję rosyjskiego gubernatora w Królestwie Polskim. Rozpoczął się okres ożywienia w budownictwie, rewolucja przemysłowa dotarła do Opatówka. Wśród inwestorów warto wymienić drezdeńczyka Adolfa Gottlieba Fiedlera (1771-1850), jednego z najmożniejszych przemysłowców XIX w. – właściciela zakładów tkackich w Oederan. Jednak najbardziej produktywną z jego fabryk była założona w 1824 roku fabryka w Opatówku. Do ekonomicznego sukcesu niewątpliwie przyczynił się kredyt udzielony przez państwo polskie, powstania tkackie w Niemczech oraz widoki na pozyskanie taniej siły roboczej. Otwarcie fabryki przyciągnęło jednak również wielu emigrantów. Dziś w budynku dawnej fabryki mieści się muzeum przemysłu. Opatówek kryje w sobie także inne zabytki, wśród których warto wskazać najstarszy żeliwny most w Polsce (1824 r.) oraz budownictwo świeckie wczesnego XIX w.
Zostawiamy za nami Opatówek i udając się w północnowschodnim kierunku, jedziemy przez Warszew, Rajsko, Osczeklin, Baszawy do Gaci Kaliskiej. Przecinamy rzekę Swędrnia i od strony Woli Tłomakowej dojeżdżamy do wzmiankowanego w 1136 roku Goszczanowa. Gosczcanów.
W Goszczanowie znajduje się wzniesiony w 1666 roku, barokowy Kościół pw. śś. św. Marcina i św. Stanisława BpM ( Kościół święty świętego Marcina i Stanisława). Świątynia powstała jako wotum błagalne o powrót z tureckiej niewoli dziedzicowego syna Stanisława. Klasycystyczna wieża została wybudowana pod koniec XIX w., ołtarz główny i ołtarze boczne pochodzą z okresu baroku, względnie rokoko. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługują gotycka rzeźba św. Jana Ewangelisty z XV wieku, misa mosiężna z początku XVI wieku, barokowe figury, krucyfiksy, kielich, monstrancja, oraz szaty liturgiczne z XVIII wieku.
Zgodnie z legendą, w każdym razie w jednej z krążących jej wersji, syn właściciela dóbr Goszczanowa i Poniatowa dostał się do noweli tureckiej pod Chocimiem. W ucieczce pomogły mu wówczas dwie siostry Turczynki, które młody Stanisław Poniatowski przywiózł do ojcowskiego domu w Poniatowie. Ponieważ w posiadanie dwóch żon było niemożliwe, Stanisław Poniatowski, nie chcąc stracić pozycji wśród okolicznej szlachty, musiał przyrzec, że jedną z Turczynek poślubi, a drugą oddali. Tragiczny konflikt rozstrzygnęła wspólna, samobójcza śmierć Suleiki i Fatimy, których ostatnie miejsce spoczynku znajduje się w piwnicach kościoła.
Chłopska chata w dolinie Warty
W dalszej części droga wiedzie przez Kaszew, Klonów do datowanej na 1136 rok wsi Miłkowice z widocznym z daleka kościołem z palonej cegły. Stąd nadal kierujemy się na północ wzdłuż zalewu na Warcie i jeziora Jeziorsko. Zalew o powierzchni 42 km² został zbudowany w 1986 roku jako zbiornik retencyjny oraz w celu nawadniania użytków rolnych. Jego południowa połowa stanowi rezerwat przyrody, północna część wykorzystywana jest dla celów turystyczno – rekreacyjnych (kąpielisko, sporty wodne). Ośrodek turystyczny Pęczniew znajduje się po wschodniej stronie jeziora.
Dalej kierujemy się na północ przez Strachocice Kolonię, Kościanki, dojeżdżamy do zapory, przecinamy drogę wojewódzką nr 478, aby wśród zielonych niw i nadwarciańskich pól przejechać przez wsie Skęczniew, Wola Piekarska, Józefów i Łęg Baliński. W Spycimierzu, nieopodal naszego etapowego celu, znajduje się wyraźnie wyróżniające się spośród otaczających łąk grodzisko „Kasztelanka“. Pomiędzy współczesnym a dawnym korytem Warty znajdowały się podległe kasztelanowi gród i osada, wspomniane przez Galla Anonima w kronice z 1107 r. Gród służył ochronie przeprawy przez Wartę, zbudowany został w miejscu, w którym krzyżowały się szlaki handlowe z Pomorza i Kalisza na Ruś. W 1331 roku gród został doszczętnie zniszczony przez Krzyżaków.
Linki: